Cultuurkritiek: de tijd op de huid zitten

Felix & Sofie: dinsdag 23 oktober 2012

In 2010 verscheen de Nederlandse vertaling van De Barbaren, een verzameling cultuurkritische artikelen van de Italiaanse auteur Alessandro Baricco. Hierin onderzoekt Baricco een fenomeen dat ons allemaal aangaat: de geleidelijke teloorgang van ons cultuurbesef. We hebben namelijk te maken met een invasie van cultuurbarbaren. Wat wil deze barbaar? Hij wil spektakel en instant genot, associatie in plaats van diepgang, snelheid in plaats van bezinning, surfen in plaats van verdieping. De barbaren doen de cultuurliefhebber huiveren, maar waar zijn we eigenlijk bang voor? Is het nodig bang te zijn voor de barbaren? Die vraag stelt Baricco ons.

In datzelfde jaar werden de eerste grote bezuinigingsklappen in de Nederlandse culturele sector aangekondigd. Het werd tijd dat de sector ophield met dat elitaire gedoe en zich eens op zijn publieksbereik ging richten. Anno 2012 moeten niet alleen de podiumkunsten maar ook de musea eraan geloven.
In het debat rond de bezuinigingen blijkt steeds opnieuw dat de betekenis en het belang van kunst zich maar moeilijk beargumenteren laat en ook dat het belang van een door instituties, breed gedragen cultuur niet langer buiten kijf staat. Waarom is dat zo? En is dat eigenlijk erg?

Voor de pauze een interview met Thijs Lijster, die in juni cum laude promoveerde op Critique of Art, Walter Benjamin and Theodor W. Adorno on art and art criticism. Een van de stellingen in zijn proefschrift is dat hoe meer kunst tot inzet gemaakt wordt van citymarketing en de toerisme-industrie, hoe groter de noodzaak wordt van een onafhankelijke kunstkritiek. Lisa Doeland zal met hem in gesprek gaan over de vraag wat we in deze tijd leren van de kunst- en cultuurkritiek zoals Adorno en Benjamin deze beoefenden.

Na de pauze een gesprek tussen cultuurcriticus Bas Heijne en programmamaker Sarah Meuleman over de vraag of onze cultuur nog wel te redden is van de barbaarse invasie. Als concentratie en toewijding plaats maken voor associaties, snelle afwisseling en constante beweging, wat zijn dan de gevolgen voor onze zogenoemde ‘hoge’ cultuur waarin het gaat om verdieping? Is deze cultuur waarin het gaat om bezinning in plaats van vluchtige sensatie nog wel te redden?
Heijne is columnist bij NRC. Meuleman maakte in 2011 het programma Sarah’s Barbaren (VPRO) over kunstenaars die moeiteloos hoge en lage cultuur met elkaar vermengen en de barbaarse cultuur onderdeel maken van hun werk. Gesprek onder leiding van Naomi Jacobs.